Davíð Oddsson

Davíð Oddsson, starfandi Seðlabankastjóri, hefur legið undir ámæli um að hans tími í brúnni sé liðinn.

Margir telja Davíð guðföður þess kapítalisma sem viðgengist hefur á Íslandi síðan 1991 þegar Davíð Oddsson hóf farsælan feril sinn sem forsætisráðherra þjóðarinnar um leið og hann gerðist formaður flokks síns. Hann var óskoraður foringi Sjálfstæðismanna allan þann tíma sem hann var við völd í flokknum og sem slíkur og sem forsætisráðherra landsins ber hann ótvíræða ábyrgð á þeirri stefnu sem tekin var á þessum árum og fylgt til dagsins í dag.

Þegar stjórnmálaferli hans lauk tók hann til við að stjórna Seðlabanka Íslands, þangað var hann ráðinn af samflokksmönnum sínum sem sérfræðingur á sínu sviði. Vissulega hefur réttilega verið deilt á sérfræðikunnáttu þessa mæta manns enda lögfræðimenntaður en sérfræðingur var hann. Hann er og var sérfræðingur í að framfylgja þeirri stefnu sem mótuð hafði verið af honum. Hann vissi vel hvað hann vildi, hann kunni að stýra þjóðarskútunni þangað sem hann ætlaði.

Stefna þessi var röng. Efnahagur Íslensku þjóðarinnar er hruninn, kaupmáttur hefur rýrnað stórkostlega, gengisvísitalan komin upp úr þakinu, skuldastaðan stefnir í að verða ógnvekjandi, álit umheimsins er ýmist meðaumkun eða hatur og svo mætti lengi telja. Allt vegna rangrar peningastefnu sem var mótuð og seinna framfylgt af Davíð Oddssyni fyrrum forsætisráðherra og síðar Seðlabankastjóra.

Það hefur sýnt sig að þrátt fyrir skipbrot stefnunnar situr bankastjórinn við sinn keip, fylgir sömu stefnu þrátt fyrir viðvaranir frá sérfræðingum innanlands og utan úr heimi. Davíð virðist enn hafa ofurtrú á peningastefnu sinni og ætlar að leita allra bragða til að halda henni við líði. Hann vill halda krónunni, vill standa utan ESB en  til hvers? Líklega til þess að geta haldið sinni stefnu óáreittur.

Það er undarlegt að einn maður sem hefur farið fyrir heilli þjóð skuli ekki virða þjóðina meir en svo að kröfur séu virtar að vettugi. Það er undarlegt að hann skuli leggja í pólitískan sankassaleik til þess eins að sýna pólitískum andstæðingum birginn. Það er fyrst og fremst sorglegt að Davíð Oddsson skuli ekki nota tækifærið og fara frá þegar þess er óskað. Fyrir vikið verða átökin einfaldlega grimm og afleiðingarnar allt eins slæmar fyrir hann og þjóðina í heild.

En best að vona það besta, okkur í hag.

Lýsir miklum vonbrigðum

Hverjum að kenna?

Í framhaldi af síðustu skrifum mínum hef ég verið að hugsa um sökudólga. Hver olli kreppunni sem nú hrjáir okkur svo illa?

Þjóðin er í sárum, réttlætið virðist svo víðsfjarri.

Peningastefnan sem tekin var undir stjórn Sjálfstæðisflokksins er sú stefna sem endaði í hörðu strandi. Hvergi var gefið eftir, stefnan var skýr og byrinn góður. Karlinn, eða karlarnir, í brúnni horfðu á landið nálgast.

Það lætur nærri að kenna Sjálfstæðismönnum um skipbrotið. Framsóknarmenn eru jú saklausir enda voru þeir löngu búnir að fatta að þetta væri á leið til andskotans, eða það segja þeir. En Sjálfstæðisflokkurinn starfaði eftir þessari kapítalísku hugsum sinni, þetta var sú stefna sem þeir höfðu trú á og með hana að leiðarljósi fengu þeir umboð til að leiða þjóðina í fjölmörg ár. Þetta lá allt fyrir, aðvaranir hagfræðinga ómuðu, aðvaranir stjórnarandstæðinga þögnuðu sjaldan og umheimurinn fáraðist á stundum yfir siðspillingu útrásarvíkinganna sem gengu um rænandi og ruplandi.

Með Sjálfstæðisflokkinn í stafni sigldi þjóðarskútan í strand. Við, þegnar landsins, gættum þess að haga seglum eftir vind og þó að margir hafi hvíslað í hornum þá hafði það lítið að segja, við erum strand. Að kenna einum flokki um fremur en einhverjum öðrum tel ég óábyrgt vegna þess að svona hefur heimurinn þróast. Vissulega fór allt í kaldakol, stefnan var röng en fólk studdi við stefnuna allt fram í rauðan dauðann. Nú skulum við sópa upp spónunum og komast á flot og ef til vill taka aðra stefnu. Það hefur oft reynst vel að sigla í hóp, ef þið vitið hvað ég meina.

Óábyrgt hjal frá útlöndum.

Ég veit að ég er allskostar utan gátta í krepputali. Ég hef ekki fundið fyrir þeirri angist sem því fylgir að hírast undir súð á myrkum vetrarkvöldum og hlusta á ráðamenn þjóðarinnar lýsa því í beinni útsendingu hvernig sjálfstæði Íslensku þjóðarinnar sé að fjara út. Ég veit ekki hvernig það er að missa vinnuna. Ég veit ekki hvernig það er að vera Íslendingur í dag.

Ég fylgist samt með, ég hlusta og les. Nornaveiðarnar eru í fullum gangi, Sigmar í Kastljósinu segir að þetta sé Geir að kenna, Geir segir að þetta sé bara misskilningur, Steingrímur J segir að þetta sé Davíð að kenna og gott ef að Davíð sé ekki sammála Agli Helga um að þetta sé Jóni Ásgeiri að kenna. En hverjum er þetta að kenna? Er þetta ekki þeim öllum að kenna? Er þetta ekki okkur öllum að kenna? Ég er með neyslulán, ég er með himinháan yfirdrátt, ég á ekki neitt en skulda. Stór hluti þjóðarinnar hefur steypt sér í skuldir til þess eins að versla, léttgreiðslur, boðgreiðslur og allskonar aðrar greiðslur hafa verið í tísku og öllum hefur fundist það allt í lagi, maður borgar bara seinna.

Það eru einmitt þessi neyslulán bankana sem hafa gjaldfallið. Allir héldu að heimurinn væri þeirra og að ekkert gæti mögulega komið í veg fyrir heimsyfirráð Íslands, því það er alltaf hægt að borga seinna. Augljóslega missást eitthvað í öllu þessu sjónarspili. Það er ekki alltaf hægt að borga seinna, einn daginn þarf að borga hvort sem manni líkar betur eða ver. Ég þarf að borga AGS (Alþjóða gjaldeyrissjóðnum) yfirdráttinn minn, allir verða að gera sitt upp. Allir eiga að gera sitt upp, það er ekkert réttlæti í öðru.

Við höfum það gott þrátt fyrir að eiga ekki fyrir nema Kavli kavíar. Það er enn fólk í heiminum sem hefur það mikið verr en við þó að það búi ekki við neina eiginlega kreppu. Við höfðum það mikið verr fyrir 60 – 70 árum en samt tórðum við. Við erum í þokkalegum málum og enn betri holdum, ættum að eiga eitthvað til mögru árana. Fólkið í heiminum ætlar að lána okkur pening svo við getum reddað þessu, við kannski borgum upp okkar skuldir og stígum svo varlega til jarðar í framtíðinni, kannski lærum við.

Davíð Oddsson, Geir Haarde og ég erum reynslunni ríkari, við höfum öll lært. Að benda á einhvern og öskra „þetta er þér að kenna“ vindur ekkert upp á sig.

Sjálfstæðisflokkurinn ætti að mínu viti að stórtapa næstu kosningum, en af hverju? Jú, vegna þess að þeir gáfu okkur hamingjuna en tóku hana svo af okkur aftur. Þetta er eins og að fá lánaða leikfangakringlu og rétta hana smábarni. Þegar það þarf að skila henni aftur grætur barnið. Sjálfstæðisflokkurinn fékk lánaða kringlu sem við fengum að leika okkur með óáreitt í mörg ár. Við skemmtum okkur vel, allan tímann. Við sigruðum næstum því heiminn. En svo var kringlan tekin og nú grátum við sáran, lífið er ósanngjarnt. Sjálfstæðisflokkurinn er vondur pabbi.

Ég ætla ekki að kjósa Sjálfstæðisflokkinn næst og ég trúi því ekki enn að ég muni með aldrinum breyta þeirri skoðun minni en kæru Sjálfstæðismenn, oft var þörf en nú er nauðsin. Flokkurinn ykkar þarf á ykkur að halda. Ekki snúa baki við þeim sem fæddu ykkur og klæddu!!

Mikið er ég samt ánægður með Björgvin G. Sigurðsson. Alveg frá því ég sá hann í Örlagadeginum hef ég beðið þess að sjá hann blómstra og það gerir hann nú. Eða var það Sjálfstætt fólk? Drykkfeldur ungur maður gerist bóndi í Flóanum rétt í þann veginn sem hann verður ráðherra. Góð saga maður.

Baksvið: Viðvörunarljósin leiftruðu í þrjú ár

Söguleg rök og söguskoðun almennt hafa gengt miklu hlutverki í íslenskri þjóðernisorðræðu. Íslensk sjálfsmynd (national identity) er því byggð á sögulegum forsendum

Þjóðerni er mörgum mönnum mikilvægt og að því er virðist þá greinist þjóðerni niður í hið smæsta form „þjóðar“ ef svo má kalla þ.e. fjölskylduna. Fólk stendur saman þegar á dynur sem fjölskylda, sem bæjarbúar, sem hluti sömu þjóðar og sem íbúar sömu heimsálfu. Hvernig stendur á þessari samstöðu fólks?Það hefur löngum þótt gagnlegt að líta að rótunum til að átti sig á því sem á eftir kemur og ef við byrjum á að líta á hvað það er sem heldur fjölskyldunni saman ættum við að komast af stað.

Fjölskylda er tengist blóðböndum, foreldrarnir fæða börn og klæða, veita þeim vörn og skjól fyrir þeim hættum sem steðja að. Milli fjölskyldunnar myndast traust og minningar þjappa fólki saman og þessi bönd sem fjölskyldan myndar á milli sín stenst flestar utanaðkomandi árásir. Þegar tíminn líður flytja meðlimir fjölskyldunnar hver í sína áttina en sambandið deyr þó ekki, til að glæða lífi í fjölskylduböndin er skoðaðar myndir, haldið í fjölskylduhefðir og rifjaðar upp gamlar sögur. Minningarnar þjappa fjölskyldunni saman þegar leiðir skiljast og viðhalda þær því þeim fjölskylduböndum sem hafa þróast allt frá fæðingu nýs einstaklings inn í fjölskylduna. Frá unga aldri heyra börn sögur af forfeðrunum, pabba, mömmu, afa og ömmu og allar þessar sögur vinna af því að skapa hverjum einstakling sjálfsímynd, sjálfsímynd sem er samofin fjölskyldunni. Þróun á sér þó stað innan fjölskyldunnar, börnin vaxa úr grasi og leita til annarra fjölskylda eftir maka. Fjölskyldan blandast og nokkurs konar sameining á sér stað, hefðir blandast og sagan sameinast. Þó verða upprunaleg fjölskyldubönd seint skorin, þó svo að fjölskyldan blandist þá er þanþol fjölskyldubandanna það mikið að þau halda.

Íslenska þjóðin er samansafn af mörgum fjölskyldum, mörgum þjóðarbrotum ef svo má segja. Þjóðin á sameiginlegan bakgrunn, sögu sem rekur sig til landnáms, sögu sem við lærum sem börn og það er einmitt þessi saga sem skapar ímynd og samheldni þjóðarinnar. Á tímum hnattvæðingar á sér vissulega stað blöndun, við bjóðum velkomið til lands okkar ferðamönnum og innflytjendum. Við tileinkum okkur tækni og venjur annarra landa og við meira að segja kaupum okkur pitsu fremur en hrútspunga. Þrátt fyrir þessa blöndun og þrátt fyrir að við tökum upp siði af erlendum fyrirmyndum þá eru samt haldin þorrablót, fólk fær sér enn harðfisk, fólk ríður út og gengur um fjöllin, við höldum enn sjómannadag og minnumst enn þess þegar við endurheimtum sjálfstæði sem fullvalda þjóð og fólk er enn logandi hrætt við að missa það.

Íslenska þjóðin byggist upp á böndum, þjóðarböndum sem eru spunnin út frá sameiginlegri sögu og menningu og þó að lífið og um leið þjóðfélagið sé breytingum háð þá virðist þjóðin yfirleitt samstíga í sínum breytingum. Tíska kemur og fer, fólk kaupir sér einn daginn fótanuddtæki en þann næsta eru þau dottin úr tísku, eins tekur fólk upp erlenda siði en þann næsta vilja allir halda í hina Íslensku ímynd.Ég tel af þessum sökum sem sagan hafi mikil áhrif á þjóðerni fólks og þrátt fyrir að mismunandi þjóðir tengist böndum þá verður grunnurinn seint færður úr stað, minningarnar móta manninn, maðurinn myndar samfélagið og samfélagið myndar þjóð. Á meðan það er verður uppruna fólks ekki breytt.

Skoðanir

Samfélagssáttmálinn

Samfélagssáttmáli Rousseau kom fyrst út árið 1762 og miðað við framþróun heimsins á þessum öldum sem liðnar er hálf ótrúlegt að maður geti tengt þetta gamla ritverk við það sem er að gerast í nútímanum, árið 2007. Kenningar Rousseau eiga þó enn fullt erindi við mannkynið, Samfélagsáttmálinn er nokkuð sem fólk í nútímanum hefur annað hvort misst sjónar á eða einfaldlega ekki séð þann rétt manna, og kannski réttarfórn sem menn verða að veita gaum í samfélagi manna.

Hvað er samfélagssáttmáli?

Allir fæðast inní náttúruríkið með ákveðinn rétt,  náttúruríkinu lýsir John Locke í Ritgerð um ríkisvald á eftirfarandi vegu: „ ..í náttúruríki eru allir menn jafnir og enginn yfir aðra settur“[1]. Einstaklingur í náttúruríkinu er frjáls og sjálfstæður svo framarlega að hann geti varið sitt gagnvart öðrum einstaklingum. Samfélagssáttmálinn segir hins vegar hvernig fólk ætti að geta lifað saman í samfélagi (ríki) sem frjálsir einstaklingar án vandræða en til þess þarf maður þó að fórna einstaklingsfrelsinu að vissu leiti fyrir frelsi samfélagsins.Samfélagssáttmálinn er allra hagur því „ ..mennirnir geta ekki skapað nýja krafta, heldur aðeins lagt þá saman og stýrt þeim sem fyrir eru“[2] og þar sem sá sterki hefur oftar en ekki yfirhöndina yfir þeim veika getur sameiginlegur kraftur samfélagsins leitt samfélagið áfram gegn mótbárum og vanmætti. Konungur sem tekur sér vald í skjóli ógnunar brýtur á rétti manna til að lifa frjálsu lífi, konungarnir taka frá fólkinu í stað þess að veita þeim eitthvað sem síðan veitti konungi hollustu þegnanna. Þegar þegnar ríkis gera með sér samkomulag um að allir standi jafnir, þegar enginn hefur rétt umfram annan og þegar allir gangast að samkomulagi á sama tíma þá standa allir jafnfætis gagnvart hver öðrum. Engum er þá ógnað af öðrum sem veitir samfélaginu í heild frelsi.„Menn geta verið ójafnir að aflsmunum eða gáfum en verða alltaf jafnir vegna samkomulags og réttar“[3] 

Allir vita þetta, er það ekki?

Okkur á vesturlöndum þykir sjálfsagt að fara hvert sem hugur okkar leitar. Það er sjálfsagður réttur okkar að hlíða á hvað aðrir eru að gera, hvað er að gerast í örðum löndum og ekkert er sjálfsagðara en að fá að velja okkur umboðsmenn til að framfylgja valdi samfélagsins. Jafnvel þó að við höfum þennan samfélagslega rétt deila margir um hvort að við nýtum hann, en það er undir okkur komið. Við kjósum að gefa þennan rétt frá okkur því „Leti og ragmennska eru orsakir þess að svo stór hluti mannkyns er enn fús til að ala allan sinn aldur í ósjálfræði..“[4] Á sama tíma er sem upplýsingin og umræða um frelsi allra manna og samfélaga séu ekki búin að ná um allan heim, nú yfir 200 árum eftir að bók Rousseau kom út. Við sjáum baráttu íbúa í Myanmar gegn ógnarstjórn[5] þar sem réttur þegnana er brotinn á bak aftur og í raun má fullyrða að víðast hvar í löndum þriðja heimsins hefur fólk ekki það samfélagslega frelsi sem okkur þykir sjálfsagt.Það er því miður m.v. það frelsi sem okkur er veitt í vöggugjöf að við skulum ekki nýta þann rétt okkar til þess að hafa áhrif á samfélagið sem við lifum í. Að við skulum ekki láta í okkur heyra, að við skulum ekki beita ráðamönnum því aðhaldi sem af okkur er ætlast og það að við skulum ekki mynda okkur skoðanir á því hvernig samfélag okkar er rekið er því hálfgerð lítilsvirðing við þá sem hafa barist fyrir frelsi okkar og ekki síst lítilsvirðing við þá sem nú berjast fyrir frelsi sínu víða um heim.

 

Heimildir:

Rousseau, J. J. (2004). Samfélagssáttmálinn. Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.Locke, John. (1993). Ritgerð um ríkisvald. Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.Kant, Immanuel. (1993). Svar við spurningunni: Hvað er upplýsing. Skírnir, 167, bls. 379.Herstjórnin hótar mótmælendum. Morgunblaðið. Skoðað 25. sep. 07 á fréttavef mbl á veraldarvefnum: http://www.mbl.is/mm/frettir/erlent/frett.html?nid=1293207 

[1] Locke. Bls. 48

[2] Rousseau. Bls. 74

[3] Rousseau. Bls. 86

[4] Kant. Bls. 379

[5] http://www.mbl.is/mm/frettir/erlent/frett.html?nid=1293207